Suy giãn tĩnh mạch ở phụ nữ mang thai là tình trạng ngày càng phổ biến. Vì thai kỳ là giai đoạn cơ thể người phụ nữ thay đổi rất mạnh về nội tiết và huyết khối động mạch. Theo thống kê của Hiệp hội Mạch máu Châu Âu, 30–45% phụ nữ mang thai lần đầu và tới 70% ở lần mang thai thứ hai trở lên sẽ gặp giãn tĩnh mạch chi dưới ở các mức độ khác nhau.
1. Tại sao phụ nữ mang thai lại dễ bị suy giãn tĩnh mạch?
Suy giãn tĩnh mạch xảy ra khi van tĩnh mạch suy yếu, khiến máu ứ đọng và trào ngược từ chân về tim. Khi mang thai, sự kết hợp của nhiều yếu tố sinh lý làm tình trạng này trở nên phổ biến hơn bao giờ hết. Phụ nữ mang thai dễ bị suy giãn tĩnh mạch vì những nguyên nhân sau đây:
- Thay đổi nội tiết tố mạnh mẽ
Hormone progesterone tăng gấp 9 đến 10 lần so với bình thường. Sự thay đổi này làm giãn các sợi cơ trơn trong thành tĩnh mạch, giảm độ đàn hồi và khiến van tĩnh mạch khó khép kín.
- Tăng thể tích tuần hoàn máu
Để nuôi dưỡng thai nhi, lượng máu tăng thêm từ 40 đến 50 phần trăm (tương ứng khoảng 6 đến 7 lít ở cuối thai kỳ). Lượng máu lớn hơn dồn về chân khiến tĩnh mạch phải hoạt động vất vả hơn.
- Chèn ép cơ học từ thai nhi
Tử cung lớn dần từ tháng thứ tư và có thể đạt kích thước tương đương quả bóng đá ở tam cá nguyệt thứ ba. Kích thước tăng lên gây chèn ép tĩnh mạch chủ dưới và tĩnh mạch chậu, khiến máu từ chân trở về tim bị cản trở.
- Tăng cân nhanh và tư thế bất lợi
Mẹ bầu thường tăng khoảng 10 đến 15kg, tạo thêm áp lực cho hệ tĩnh mạch chân. Các nghề nghiệp như
giáo viên, bán hàng, nhân viên văn phòng dễ làm máu ứ đọng hơn do phải đứng hoặc ngồi lâu.
- Yếu tố di truyền và tiền sử mang thai
Nếu trong gia đình có mẹ, bà ngoại hoặc chị em gái bị suy giãn tĩnh mạch, nguy cơ mắc bệnh tăng gấp 3 đến 5 lần. Những mẹ mang thai lần thứ hai trở lên hoặc mang đa thai cũng dễ bị nặng hơn.
- Các yếu tố nguy cơ khác
Béo phì (BMI trên 30), táo bón mạn tính hoặc tiếp xúc khói thuốc lá làm tăng độ nhớt máu và khiến tình trạng giãn tĩnh mạch nặng hơn.
2. Dấu hiệu nguy hiểm không được bỏ qua
Đa số trường hợp chỉ gây nặng chân, mỏi và mất thẩm mỹ. Tuy nhiên, nếu gặp các dấu hiệu dưới đây, mẹ bầu cần đi khám trong ngày vì có thể liên quan đến huyết khối tĩnh mạch sâu hoặc bệnh lý nguy cấp:
- Sưng và đau đột ngột một bên bắp chân kèm đỏ hoặc nóng.
- Đau khi đi lại, sờ thấy tĩnh mạch nổi cứng giống sợi dây thừng.
- Da vùng cổ chân hoặc bàn chân sậm màu, dày, hoặc chai cứng.
- Xuất hiện vết loét lâu lành hoặc chảy dịch.
- Phù hai chân kèm khó thở, tức ngực; cần loại trừ tình trạng tiền sản giật hoặc suy tim.
3. Suy giãn tĩnh mạch có ảnh hưởng đến thai nhi không?
Phần lớn các trường hợp không ảnh hưởng trực tiếp đến thai nhi. Tuy nhiên, nếu xuất hiện huyết khối tĩnh mạch sâu và cục máu đông di chuyển lên phổi gây thuyên tắc phổi, cả mẹ và bé đều có thể gặp nguy hiểm. Ngoài ra, tình trạng đau nhiều, mất ngủ hoặc căng thẳng kéo dài cũng làm giảm chất lượng cuộc sống của mẹ bầu và ảnh hưởng đến sức khỏe toàn diện trong thai kỳ.
4. Mẹ bầu cần làm gì để bảo vệ đôi chân?
Từ tháng thứ 3–4, Các biện pháp sau được chứng minh giúp giảm đến 80 phần trăm nguy cơ tiến triển suy giãn tĩnh mạch trong thai kỳ:
- Mang vớ y khoa đúng chuẩn
Nên sử dụng vớ dành cho phụ nữ mang thai, mức ép Class I (18 đến 21 mmHg) hoặc Class II (23 đến 32 mmHg). Mẹ cần được đo size và lựa chọn loại phù hợp tại cơ sở y tế uy tín.
- Tư thế sinh lý an toàn
Nằm nghiêng trái để giảm chèn ép tĩnh mạch chủ dưới.
Kê chân cao khoảng 15 đến 20 cm, từ hai đến ba lần mỗi ngày, mỗi lần 15 đến 20 phút.
- Duy trì vận động nhẹ nhàng
Đi bộ 30 phút mỗi ngày, bơi lội hoặc tập yoga cho bà bầu. Trong lúc ngồi hoặc đứng lâu, nên co duỗi cổ chân nhiều lần.
- Dinh dưỡng và sinh hoạt hợp lý
Uống đủ từ 2 đến 2.5 lít nước mỗi ngày. Ăn nhiều rau xanh và chất xơ để tránh táo bón. Kiểm soát cân nặng, không tăng quá 12 đến 14 kg trong suốt thai kỳ.
- Tránh các yếu tố làm nặng bệnh
Không chườm nóng, không xoa bóp mạnh vùng tĩnh mạch.
Không sử dụng các loại lá thuốc hoặc mẹo dân gian không rõ nguồn gốc.
Hạn chế đứng hoặc ngồi liên tục quá 30 phút.
Suy giãn tĩnh mạch trong thai kỳ hoàn toàn có thể kiểm soát tốt nếu phát hiện và can thiệp sớm. Đừng chờ đến khi chân loét, da đen mới đi khám – lúc đó điều trị sẽ phức tạp và tốn kém hơn rất nhiều. Hãy đặt lịch khám chuyên khoa Mạch máu ngay từ tuần 12–16 của thai kỳ để được tư vấn vớ y khoa phù hợp và theo dõi định kỳ.
Chúc các mẹ bầu một thai kỳ khỏe mạnh và đôi chân luôn nhẹ nhàng!
